πρωτ. Ιωάννης Ρωμανίδης

 ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΩΜΑΝΙΔΗΣ

 (1927-2001)

        Ένας από τους μεγαλύτερους ορθοδόξους θεολόγους του 20ού αιώνα και ανακαινιστής της θεολογίας μας, με την επιστροφή της στην γνησιότητα της αγιοπατερικής παραδόσεως, ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Ιωάννης Ρωμανίδης, προπέμφθηκε από όλους μας, φίλους, συνεργάτες και μαθητές του, στην αιώνια και αληθινή Πατρίδα μας. Εκ μέρους του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Προέδρου του κ. Δημητρίου Γόνη, είχα την τιμή να καταθέσω λίγα λόγια, αγάπης, σεβασμού και τιμής εις τον Μεγάλον Συνάδελφο, που όδευε "εις τα άνω βασίλεια".

Ο ίδιος ο εκλιπών έχει σημειώσει σε μία από τις σπάνιες αυτοπαρουσιάσεις του τα εξής:

"Οι γονείς μου ήσαν από την Ρωμαϊκήν Καστρόπολιν της Αραβησσού της Καππαδοκίας, που εγεννήθη ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Μαυρίκιος (582-602), ο οποίος διώρισεν ως Πάπαν της Ρώμης τον Άγιον Γρηγόριον τον Μέγαν (590-604) και ο οποίος με την σειράν τού διώρισεν ως πρώτον αρχιεπίσκοπον τού Καντέρπουρι τον Αυγουστίνον (597-604). Γεννήθηκα εις τον Πειραιά, τας 2.3.1927. Έφυγα από την Ελλάδα και μετανάστευσα εις την Αμερικήν, εις τας 15 Μαΐου 1927 (εις ηλικίαν 72 ημερών), με τους γονείς μου και εμεγάλωσα εις την πόλιν της Νέας Υόρκης εις το Manhattan, εις την 46ην οδόν μεταξύ της 2ας και της 3ης Λεωφόρου. Είμαι απόφοιτος τού Ελληνικού Κολλεγίου Brookline, Μασαχουσέτης, της Θεολογικής Σχολής τού Πανεπιστημίου Yale, Διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής τού Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Φιλοσοφικής Σχολής τού Πανεπιστημίου τού Harvard (School of art and sciences), Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Επισκέπτης Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής τού Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού τού Πανεπιστημίου Balamand τού Λιβάνου από το 1970".

     Θα προσθέσουμε σ' αυτά ότι σπούδασε ακόμη στο Ρωσικό Σεμινάριο τού Αγίου Βλαδίμηρου της Ν. Υόρκης, στο επίσης Ρωσικό Ινστιτούτο τού Αγίου Σεργίου στο Παρίσι και στο Μόναχο της Γερμανίας. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1951 και έκτοτε διηκόνησε ως εφημέριος εις διάφορες ενορίες των Η.Π.Α. Μεταξύ των ετών 1958 και 1965 υπηρέτησε ως καθηγητής στην Θεολογική Σχολή τού Τιμίου Σταυρού, παραιτήθηκε όμως το 1965, διαμαρτυρόμενος διά την απομάκρυνση τού π. Γ. Φλωρόφσκυ από την Σχολή. Η εκλογή του για την Έδρα της Δογματικής στη Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έγινε στις 12 Ιουνίου 1968, αλλά δεν διωρίζετο, διότι εκατηγορείτο ώς "κομμουνιστής"! Τελικά ο διορισμός τού έγινε το 1970. Το 1984, διά προσωπικούς λόγους παρητήθη με πλήρη σύνταξη, αλλά δεν εθεωρήθη καλό να τού απονεμηθεί ο τίτλος τού Ομοτίμου, κάτι που έρχεται να αποκαλύψει και τις δυσλειτουργίες της θεολογικής συντροφιάς μας.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

    Έχει συγγράψει πλήθος μελετών, πολλές από τις οποίες είναι ακόμη ανέκδοτες και πρέπει να συνεκδοθούν εις σειράν τόμων. Τα κατάλοιπά του είναι ανάγκη να ασφαλισθούν, διότι έχουν πολλά να προσφέρουν και αποκαλύψουν. Η διδακτορική του διατριβή περί τού Προπατορικού αμαρτήματος κυριολεκτικά επαναστατική, άνοιξε νέους δρόμους στη θεολογία μας, ακολούθησαν δε τα βιβλία του, για την Ρωμαιοσύνη, που είχαν την ίδια σημασία, για τον χώρο της Ιστορίας. Και των δύο αυτών χώρων, την έρευνα και κατανόηση, ανανέωσε ο π. Ιωάννης. Το έργο και η προσφορά του στην επιστήμη έχουν διερευνηθεί συστηματικά στη διδακτορική διατριβή τού Andrew Sopko, Prophet of Roman Orthodoxy - The Theology of Jihn Romanides, Canada 1998.

     Εξ ίσου όμως μεγάλη υπήρξε η συμβολή και η προσφορά του στην Εκκλησία μας με την συμμετοχή του στους Θεολογικούς Διάλογους με Ετεροδόξους, ιδιαίτερα με τον Αγγλικανισμό, αλλά και Αλλοδόξους (Ιουδαϊσμό και Ισλάμ). Το γεγονός δε, ότι μητρική του γλώσσα ήταν η αμερικανική (αγγλική), τού εξασφάλιζε την άνεση, που χρειαζόταν, για να αναπτύσσει με κάθε ακρίβεια τις θέσεις της Εκκλησίας μας. Στο Διάλογο με την Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία (1978 κ.ε.) είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω βαθύτερα, να συνδεθώ μαζί του με ισχυρά φιλία και το κυριώτερο δι' εμέ, να γίνω πραγματικά μαθητής του, πέρα από την πολυετή και συνεχή μελέτη των έργων του. Στους διάλογους αυτούς εφαίνετο η ευρεία γνώση του στην πατερική παράδοση, άλλα και των παραχαράξεών της, στην Ανατολή και τη Δύση, κατ' εξοχήν δε η γνώση της Θεολογίας τού Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, ακρογωνιαίου λίθου της ορθοδόξου παραδόσεως. Ο π. Ιωάννης υπεστήριζε την σχέση θεολογίας και αγιοπνευματικής εμπειρίας και τους σταθμούς της πνευματικής πορείας των Αγίων: κάθαρσις - φωτισμός - θέωσις, ως προϋπόθεση των Οικουμενικών Συνόδων και της αυθεντικής αποδοχής των, κάτι που έχει χαθεί στη Δύση, αλλά και στη δυτικίζουσα δική μας θεολογική σκέψη. Η στροφή αυτή στην πατερικότητα, ως εκκλησιαστική γνησιότητα, συνέχισε και συνεπλήρωσε την ανάλογη κίνηση τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ, την πορεία τού οποίου ακολούθησε στον Οικουμενικό Διάλογο, θεωρούμενος και αυτός συχνά ενοχλητικός και όχι εύκολος συνομιλητής. Κάποτε θα γραφούν αυτά όλα, για να φανεί η υπεροχικότητα τού εκλιπόντος, αλλά και η αληθινή συμβολή του στην διεθνή και οικουμενική παρουσία της Ορθοδοξίας, έστω και αν συχνά έμενε μόνος...

ΕΠΟΧΗ ΠΡΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΡΩΜΑΝΙΔΗ

    Θεωρώντας το θεολογικό του έργο, διδακτικό, συγγραφικό, και αγωνιστικό, αναγκαζόμεθα εκ των πραγμάτων να κάνουμε λόγο, για εποχή προ και μετά τον π. Ρωμανίδη. Διότι έφερε αληθινή τομή και ρήξη με το σχολαστικό παρελθόν μας, που λειτουργούσε ως βαβυλώνιος αιχμαλωσία στη θεολογία μας. Η διατριβή του σφράγισε αποφασιστικά αυτή την αναγεννητική πορεία, σε σημείο, που και αυτοί οι για διαφόρους λόγους επικριτές ή ιδεολογικά αντίπαλοί του να προδίδουν στα γραπτά τους την επιρροή τού π. Ιωάννου στη θεολογική τους σκέψη. Συγκεκριμένα, ο π. Ιωάννης:

α) Επανέφερε στον ακαδημαϊκό θεολογικό χώρο την προτεραιότητα της πατερικής εμπειρικής θεολογήσεως, παραμερίζοντας τον διανοητικό - στοχαστικό - μεταφυσικό τρόπο θεολογήσεως,

β) Συνέδεσε την ακαδημαϊκή θεολογία με την λατρεία και την φιλοκαλική παράδοση, καταδεικνύοντας την αλληλοπεριχώρηση θεολογίας και πνευματικής ζωής και τον ποιμαντικό - θεραπευτικό χαρακτήρα της δογματικής θεολογίας,

γ) Διείδε και υιοθέτησε στη θεολογική μέθοδο τον στενό σύνδεσμο δόγματος και ιστορίας και γι' αυτό μπόρεσε να κατανοήσει όσο λίγοι την αλλοτρίωση και πτώση της θεολογίας στη Δυτική Ευρώπη, που επήλθε με την φραγκική κατάκτηση και επιβολή. Η καλή γνώση της ιστορίας, εξ άλλου, Φραγκοσύνης και Ρωμαιοσύνης (προοριζόταν για καθηγητής της Ιστορίας στο YALE) τον βοήθησε να διαπιστώσει και αναλύσει τη διαμετρική διαφορά Φράγκικου και Ρωμαίικου πολιτισμού, εισάγοντας ρωμαίικα κλειδιά στη διερεύνηση της ιστορίας και τού πολιτισμού μας.

δ) Βοήθησε, έτσι, την πληρέστερη έρευνα και τού Ελληνισμού, έξω από τις κατασκευασμένες δυτικές θέσεις, με την ορθή -ως απόλυτα τεκμηριωμένη- χρήση των ιστορικών μας ονομάτων, της σημασίας και δυναμικής τους στην ιστορική μας πορεία.

ΟΙ ΕΤΕΡΟΔΟΞΟΙ

    Είναι γεγονός, ότι οι ετερόδοξοι ανεγνώρισαν περισσότερο από μας την προσωπικότητα τού π. Ιωάννου και τη σημασία του για την Ορθοδοξία. Εθεωρείτο ο καλύτερος ορθόδοξος ερευνητής τού ι. Αυγουστίνου, που βοηθούσε και τη δυτική θεολογία στην κατανόηση του, χαρακτηρίσθηκε δε "ο μεγαλύτερος σίγουρα των εν ζωή Ορθοδόξων θεολόγων, τού οποίου τα συγγράμματα αποτελούν κριτική μελέτη τού έργου τού Αυγουστίνου υπό το φώς της πατερικής Θεολογίας". Πρέπει δε να λεχθεί, ότι στον π. Ιωάννη οφείλεται η σπουδαία επισήμανση, ότι η διδασκαλία τού Βαρλαάμ τού Καλαβρού, για τις θεοπτικές εμπειρίες, των προφητών ως "φαινομένων φυσικών, γινομένων και απογινομένων" ανάγεται στο περί Τριάδος έργο τού ι. Αυγουστίνου.

    Σεβαστέ και αγαπημένε π. Ιωάννη, οι φίλοι, συνεργάτες και συνόμιλοί σου, σου εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας, για όσα με την χάρη τού Θεού μας έδωσες. Οι χιλιάδες των άμεσων ή έμμεσων μαθητών σου επίσης. Κρατούμε την θεολογική παρακαταθήκη σου ως βακτηρία στο σκοτάδι, που εξαπλώνει παντού ο υπολογισμός, η άγνοια, η αδιαφορία και το συμφέρον. Μας συνέδεσες με την πατερικότητα στο χώρο της ακαδημαϊκής θεολογίας, παραπέμποντας συνεχώς στη λατρεία και την άσκηση, που καλλιεργείται η αληθινή θεολογία. Σε ευχαριστούμε! Αιωνία σου η μνήμη και καλή αντάμωση στο ουράνιο θυσιαστήριο, Συνάδελφε και Συλλειτουργέ, πεφιλημένε.

 

Πρωτ. Γ. Δ. ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ

Καθηγητή Πανεπ. Αθηνών