ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΗΜΩΝ ΠΑΤΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ Λ Ο Γ Ο Σ Μ Γ ’ Λ Ο Γ Ο Ι Ε Π Ι Τ Α Φ Ι Ο Ι Ε Ι Σ Τ Ο Ν Μ Ε Γ Α Ν Β Α Σ Ι Λ Ε Ι Ο Ν

Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Ο Ν   Κ Α Ι Σ Α Ρ Ε Ι Α Σ   Κ Α Π Π Α Δ Ο Κ Ι Α Σ

1. Ήτο επόμενον. Μου επρότεινε πάντοτε πολλά θέματα ομιλιών ο μέγας Βασίλειος θεωρώντας ως δόξαν του τους λόγους μου, όπως δεν εθεωρούσεν έως τώρα κανείς τους ιδικούς του. Τώρα μου προτείνει τον ίδιον τον εαυτόν του, πελώριο θέμα και αγώνισμα δι΄όσους έχουν επιδοθή εις την ρητορικήν. Εάν κάποιος διαπιστώνοντας την δύναμίν του εις τους λόγους θελήση να την δοκιμάση έπειτα εις ένα υπόδειγμα παίρνοντας ένα οποιοδήποτε θέμα, όπως οι ζωγράφοι τοποθετούν εμπρός των τα πρότυπά των, νομίζω ότι τούτο το θέμα μόνον θα εξαιρέση, επειδή είναι ανώτερον  από διαπραγμάτευσιν και θα λάβη το πρώτον από όλα τα άλλα. Τόσην δυσκολίαν έχει ο έπαινος του ανδρός όχι δι΄ημάς μόνον που από παλαιά εξηντλήσαμεν κάθε φιλοδοξίαν αλλά και δι΄αυτούς που ζωή των εστάθη ο λόγος, και ενδιαφέρθησαν δια τούτο μόνον, πώς να διακριθούν δηλ. εις τον τομέα αυτόν. Αυτή είναι η αντίληψίς μου δια τα πράγματα αυτά και είναι ορθή, όπως με πείθει ο λογισμός μου. Πού αλλού όμως θα εχρησιμοποιούσα την ρητορικήν μου αν όχι τώρα; Ή ποίαν μεγαλυτέραν χάριν θα έκαμνα εις τον εαυτόν μου ή εις τους εγκωμιαστάς της αρετής ή και εις αυτούς τους ρητορικούς λόγους, από το να θαυμάσω τον άνδρα τούτον; δι΄εμένα τούτο θα ήτο υποχρέωσις αρκετά ιερή (και ο λόγος είναι χρέος μεγαλύτερον από κάθε άλλο προς τους αγαθούς εις όλα τα άλλα και μάλιστα εις τον λόγον). Δι΄εκείνους μακάρι να γίνη ο λόγος ταυτόχρονα ευχαρίστησις και προτροπή εις την αρετήν.

Ό,τι επαινείται τούτο γνωρίζω σαφώς ότι και δυναμώνει και εις καμμίαν απολύτως περίπτωσιν δεν συμβαίνει διαφορετικά¹.  Ενώ οι ίδιοι οι λόγοι ημπορούν να κερδίσουν από δύο απόψεις˙  να δείξουν την δύναμίν των εάν προσεγγίσουν την αξίαν˙  εάν υπολειφθούν σημαντικά (που ανάγκη πάσα θα το πάθουν όσοι τον εγκωμιάζουν) θα φανερώσουν έμπρακτα την ανεπάρκειάν των και την ανωτερότητα του εγκωμιαζομένου από την δύναμιν του λόγου.