ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΤΟΜΟΣ.1ος

κατά τις προφορικές παραδόσεις

του π. Ιωάννη Ρωμανίδη

τόμος Α

 Το νε­ο βι­βλι­ο του Μη­τρο­πο­λι­του Ναυ­πα­κτου, με τιτ­λο Ε­μπει­ρι­κη Δογ­μα­τι­κη, α­πο­τε­λει μι­α πο­λυ­τι­μη κα­τα­θε­ση στην συγ­χρο­νη θε­ο­λο­γι­κη βι­βλιο­γρα­φι­α. Το ερ­γο, το ο­ποι­ο προ­κει­ται να ο­λο­κλη­ρω­θη σε δυ­ο το­μους, βα­σι­ζε­ται κυ­ρι­ως σε προ­φο­ρι­κες πα­ρα­δο­σεις του π. Ι­ω­αν­νου Ρω­μα­νι­δη. Το βι­βλι­ο αυ­το ει­ναι η συ­να­ντη­ση δυ­ο ση­μα­ντι­κων θε­ο­λο­γων του και­ρου μας. Ο χει­μαρ­ρω­δης και α­να­τρε­πτι­κος λο­γος του π. Ι­ω­αν­νου Ρω­μα­νι­δη, πα­ρου­σια­ζο­με­νος με­σα α­πο την ε­μπει­ρη θε­ο­λο­γι­κη γρα­φι­δα του Μη­τρο­πο­λι­του Ναυ­πα­κτου, ερ­χε­ται να ε­πι­φε­ρη μι­α α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κη το­μη στην θε­ο­λο­γι­κη σκε­ψη. Στην ου­σι­α, ο λο­γος του π. Ι­ω­αν­νου Ρω­μα­νι­δη, α­κρι­βης και συ­γκε­κρι­με­νος, δεν και­νο­το­μει, αλ­λα πα­ρα­λαμ­βα­νει την πα­τε­ρι­κη θε­ο­λο­γι­α και την ε­πα­να­δια­τυ­πω­νει με ε­ναν τρο­πο και­ριο για την δι­κη μας ε­πο­χη. Ο πρω­τος το­μος της Ε­μπει­ρι­κης Δογ­μα­τι­κης υ­πο­διαι­ρει­ται σε τεσ­σε­ρα κε­φα­λαια. Το πρω­το πραγ­μα­τευ­ε­ται την σχε­ση δογ­μα­τος και η­θι­κης, το δευ­τε­ρο την ε­μπει­ρι­α της α­πο­κα­λυ­ψε­ως, το τρι­το και το τε­ταρ­το τους φο­ρεις και τα μνη­μει­α της α­πο­κα­λυ­ψε­ως α­ντι­στοι­χα.

Η δογ­μα­τι­κη του π. Ι­ω­αν­νου δια­φε­ρει α­πο τις με­χρι ση­με­ρα γνω­στες, για­τι ει­ναι ε­μπει­ρι­κη.  «Το δογ­μα δεν ει­ναι να πι­στευ­θη. Το δογ­μα ει­ναι να βι­ω­θη». Το δογ­μα δεν ει­ναι αν­θρω­πι­νος στο­χα­σμος, δεν σχε­τι­ζε­ται με την φι­λο­σο­φι­α, δεν προ­σεγ­γι­ζε­ται με­σω της με­τα­φυ­σι­κης και δεν ο­δη­γει σε καμ­μι­α μορ­φη η­θι­κο­λο­γι­ας. Ευ­γλωτ­τη με­τα­φο­ρα που διαν­θι­ζει ε­πι­μο­να τον λο­γο του π. Ι­ω­αν­νου ει­ναι αυ­τη της θε­ο­λο­γι­ας με τις φυ­σι­κες, τις θε­τι­κες ε­πι­στη­μες, κυ­ρι­ως την ι­α­τρι­κη και την α­στρο­νο­μι­α. Η με­θο­δος που προ­τει­νε­ται για την προ­σεγ­γι­ση του δογ­μα­τος και κα­τ’ ε­πε­κτα­σιν της θε­ο­λο­γι­ας ει­ναι το πει­ρα­μα, η ε­μπει­ρι­α, η πα­ρα­τη­ρη­ση και η κα­τα­γρα­φη κα­θως και η ε­πα­λη­θευ­ση της με­σω της α­πο­τε­λε­σμα­των, του βαθ­μου ε­πι­τυ­χι­ας της με­θο­δου σε συ­ναρ­τη­ση με τον στο­χο. Ο στο­χος ει­ναι η θε­ω­ση του αν­θρω­που και σ’ αυ­τον φθα­νει ο αν­θρω­πος δια της ο­δου της κα­θαρ­σε­ως και του φω­τι­σμου. Α­πτο τε­κμη­ριο γνη­σι­ο­τη­τας της ε­μπει­ρι­ας αυ­της, η ο­ποι­α με­τα­μορ­φω­νει τον αν­θρω­πο ως ψυ­χο­σω­μα­τι­κη ο­ντο­τη­τα –πα­ντο­τε στο πε­δι­ο των φυ­σι­κων φαι­νο­με­νων και ο­χι των με­τα­φυ­σι­κων κα­τα­σκευ­ων– ει­ναι τα ι­ε­ρα λει­ψα­να. Τε­τοιου ει­δους ε­μπει­ρι­κες πραγ­μα­τι­κο­τη­τες ελ­κυ­ουν ση­με­ρα τους ε­τε­ρο­δο­ξους, ε­νω ε­πι­σης το­νι­ζε­ται ο­τι η με­τα­φυ­σι­κη θε­ω­ρη­ση της θε­ο­λο­γι­ας, δη­λα­δη η δυ­τι­κη της εκ­δο­χη, ει­ναι αυ­τη που προ­σελ­κυ­σε την μαρ­ξι­στι­κη κυ­ρι­ως κρι­τι­κη.

Το δογ­μα, συ­νε­πως, ει­ναι κα­τα­γρα­φη, α­πο­τυ­πω­ση της α­πο­κα­λυ­πτι­κης ε­μπει­ρι­ας των θε­ο­πτων α­γι­ων, ει­ναι η λο­γι­κη δια­τυ­πω­ση του μυ­στη­ρι­ου που αυ­τοι βι­ω­σαν. Το δογ­μα ο­μως λει­τουρ­γει και ως με­σο θε­ρα­πει­ας για τους πνευ­μα­τι­κα α­σθε­νεις, ως ο­δη­γος και δει­κτης που ο­ριο­θε­τει το ση­μει­ο στο ο­ποι­ο μπο­ρουν να φθα­σουν. Ει­ναι, με αλ­λα λο­για, στε­νη η σχε­ση του δογ­μα­τος με την η­θι­κη, ο­πως την ε­κλαμ­βα­νει η ορ­θο­δο­ξη θε­ο­λο­γι­α, ταυ­τι­ζο­ντας την με την α­σκη­τι­κη. Η α­σκη­τι­κη με­θο­δος συ­νι­στα­ται στην προ­σπα­θεια για κα­θαρ­ση και ο­δη­γει στον φω­τι­σμο.  Ε­τσι ε­πι­τυγ­χα­νε­ται ο δια­χω­ρι­σμος της λο­γι­κης α­πο την νο­ε­ρα ε­νερ­γεια, φω­τι­ζε­ται ο ε­σκο­τι­σμε­νος νους και ε­γκα­θι­δρυ­ε­ται η νο­ε­ρα προ­σευ­χη. Ο αν­θρω­πος το­τε ει­ναι σε θε­ση να βι­ω­ση το δογ­μα και να φθα­ση στην θε­ω­ση. Η ε­μπει­ρι­κη βα­ση της δογ­μα­τι­κης ει­ναι τε­λι­κα η βα­ση της πνευ­μα­τι­κης ζω­ης η ο­ποι­α νο­ει­ται στο πλαι­σιο της εκ­κλη­σια­στι­κης ζω­ης.

Η ε­μπει­ρι­α της α­πο­κα­λυ­ψε­ως, της θε­ω­σε­ως δη­λα­δη, ει­ναι η ε­μπει­ρι­α της Πε­ντη­κο­στης. Η θε­ο­λο­γι­α ει­ναι εκ­φρα­ση θε­ο­πτι­ας αλ­λα δεν ταυ­τι­ζε­ται μα­ζι της, α­φου στην κα­τα­στα­ση της θε­ο­πτι­ας η θε­ο­λο­γι­α υ­περ­βαι­νε­ται. Στην βι­ω­ση της ε­μπει­ρι­ας αυ­της ο πι­στος ο­δη­γει­ται με­σω της υ­πα­κο­ης σε ε­μπει­ρο Πνευ­μα­τι­κο Πα­τε­ρα. Η πνευ­μα­τι­κη πα­τρο­τη­τα και η θε­ρα­πευ­τι­κη της δια­στα­ση ει­ναι το στοι­χει­ο που συν­δε­ει τους φο­ρεις της α­πο­κα­λυ­ψε­ως, τους θε­ου­με­νους δια με­σου των αι­ω­νων, τους θε­ο­πτες της Πα­λαι­ας και της Και­νης Δια­θη­κης. Η δια­φο­ρα τους ε­γκει­ται το γε­γο­νος ο­τι οι θε­ου­με­νοι της Πα­λαι­ας Δια­θη­κης (Προ­φη­τες) βι­ω­νουν την α­πο­κα­λυ­ψη του α­σαρ­κου Λο­γου, ε­νω οι θε­ου­με­νοι της Και­νης Δια­θη­κης (Α­πο­στο­λοι, Πα­τε­ρες και ο­λοι οι α­γιοι) ε­χουν ε­μπει­ρι­α του σε­σαρ­κω­με­νου Λο­γου. Η θε­ο­πνευ­στι­α ει­ναι ε­πι­σης κοι­νο τους γνω­ρι­σμα, και αυ­το ση­μαι­νει ο­τι ει­ναι α­πλα­νεις θε­ο­λο­γοι. Το α­λα­θη­το των Οι­κου­με­νι­κων Συ­νο­δων, οι ο­ποι­ες θε­τουν τα δογ­μα­τα, ο­ταν οι πε­ρι­στα­σεις το α­παι­τη­σουν (εμ­φα­νι­ση αι­ρε­σε­ων) α­ντλει­ται α­πο το α­λα­θη­το και το α­πλα­νες ο­ρι­σμε­νων θε­ο­πτων Πα­τε­ρων που συμ­με­τει­χαν σ’ αυ­τες. Η θε­ο­πνευ­στι­α των φο­ρε­ων της α­πο­κα­λυ­ψε­ως αλ­λα και των «μνη­μει­ων» της (Α­γι­α Γρα­φη και Ι­ε­ρα Πα­ρα­δο­ση) που α­πο­τε­λουν δι­κα τους ερ­γα, δεν ι­σχυ­ει κα­τα λε­ξη και α­φο­ρα μο­νο τα θε­μα­τα πε­ρι Θε­ου, θε­μα­τα πνευ­μα­τι­κης κα­θο­δη­γη­σης και ο­χι ε­πι­στη­μο­νι­κα η αλ­λα ζη­τη­μα­τα.

Ει­ναι φα­νε­ρο ο­τι ο θε­ο­λο­γι­κος λο­γος του π. Ι­ω­αν­νη προ­χω­ρα­ει σε το­μες και ξε­δια­λυ­νει πα­ρε­ξη­γη­σεις δια­λυ­ο­ντας τα θο­λα ση­μει­α. Ε­να α­κο­μα τε­τοιο ση­μει­ο α­φο­ρα τα «μνη­μει­α της α­πο­κα­λυ­ψε­ως», τα ο­ποι­α δεν ταυ­τι­ζο­νται με την α­πο­κα­λυ­ψη, α­φου πε­ρι­ε­χουν κτι­στα ρη­μα­τα. Πη­γη της πι­στε­ως ει­ναι η α­πο­κα­λυ­ψη, η βι­ω­ση των αρ­ρη­των ρη­μα­των και ο­χι τα μνη­μει­α της. Σκο­πος των κτι­στων ρη­μα­των, των «μνη­μει­ων», ει­ναι η θε­ρα­πει­α του αν­θρω­που, η κα­θαρ­ση, ο φω­τι­σμος και η θε­ω­ση του. Αυ­τος ει­ναι και ο πυ­ρη­νας της ορ­θο­δο­ξης πα­ρα­δο­σης, η βα­θυ­τε­ρη ου­σι­α της και ο­χι η συ­ντη­ρη­τι­κη δια­σω­ση κα­ποιων ε­ξω­τε­ρι­κων τυ­πων που δεν ε­χουν δυ­να­μη και δυ­να­μι­κη προ­κει­με­νου να προσ­λη­φθουν θε­ρα­πευ­τι­κα α­πο τον συγ­χρο­νο αν­θρω­πο.